Cổ tức là gì? Tỷ lệ chi trả bao nhiêu là hợp lý?

Đầu tư nhận cổ tức là “tức tới tận cổ”, đây là quan điểm của rất nhiều nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm, thậm chí là cả những nhà đầu tư không nghiên cứu sâu về thị trường chứng khoán.

Quan điểm của họ nghe qua thì rất hợp lý khi:

• Nhận cổ tức thì đồng thời thị giá cổ phiếu sẽ giảm xuống khiến tổng tài sản gần như không đổi
• Khi nhận ngay lập tức sẽ bị trừ 5% thuế thu nhập cá nhân
• Sẽ làm dòng tiền của doanh nghiệp bị hụt đi một khoản trả cho nhà đầu tư

Tuy nhiên, nếu bạn hiểu thật kỹ về thì các luận điểm của họ đưa ra không hoàn toàn chính xác.

Tôi sẽ hướng dẫn bạn thật chi tiết về chủ đề này, nếu nghiền ngẫm thật kỹ tôi tin rằng bạn sẽ không còn băn khoăn về đầu tư nhận cổ tức nữa.

Nhưng trước hết chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu cổ tức là gì.

Cổ tức là gì

Theo Luật Doanh nghiệp 2020:

Là khoản lợi nhuận trả cho mỗi cổ phần, bằng tiền mặt hoặc tài sản khác từ nguồn lợi nhuận được giữ lại của công ty, sau khi đã thực hiện các nghĩa vụ về tài chính.

Nói cách khác thì:

Mỗi năm công ty sẽ hoạt động sản xuất kinh doanh và tạo ra một số lợi nhuận sau thuế nhất định.

Một phần của số lợi nhuận đó sẽ được công ty tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh, trích lập các quỹ dự phòng và được gọi là lợi nhuận được giữ lại.

Phần lợi nhuận còn lại sẽ được trả cho cổ đông và được gọi là cổ tức.

Lượng chi trả sẽ được quyết định tại đại hội cổ đông thường niên hằng năm.

Ví dụ nghị quyết đại hội cổ đông năm 2023 công ty FPT đã quyết định với mức lợi nhuận tương ứng 4.840 đồng/cp FPT sẽ trả năm 2022 như sau:

• Bằng tiền mặt 20%, tương ứng mỗi cổ phiếu nhận 2.000 đồng cổ tức
• Bằng cổ phiếu 15%, tương ứng cứ nắm giữ 20 cổ phiếu sẽ nhận được thêm 3 cổ phiếu mới

Đồng thời cũng quyết định kế hoạch chi trả 1 phần năm 2023, phần còn lại sẽ được quyết định tại đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2024.

Phân loại hình thức trả cổ tức

Trên thị trường chứng khoán, có 2 hình thức chính:

Chính sách chi trả cổ tức tiền mặt

Với chính sách trả bằng tiền mặt, doanh nghiệp sẽ trích 1 khoản tiền mặt của công ty để trả cho cổ đông.

Ví dụ FPT trả cổ tức năm 2022 bằng tiền mặt 20%.

Có rất nhiều bạn mới đầu tư chứng khoán lầm tưởng tỷ lệ chi trả 10%, 20%, 30%,… được tính trên thị giá cổ phiếu (ví dụ thị giá cổ phiếu FPT tại tháng 5/2023 đang khoảng 82.000 vnđ/cp).

Sau đó họ so sánh tỷ lệ trả cổ tức với lãi suất gửi tiết kiệm 7-10%/năm, tuy nhiên đây là quan điểm chưa chuẩn xác.

Theo quy định của luật doanh nghiệp, tỷ lệ chi trả được tính trên mệnh giá của cổ phiếu mặc định là 10.000 vnđ/cp.

Do đó để biết số tiền thực tế nhận được bạn cần tính bằng công thức:

Tỷ lệ chi trả cổ tức x mệnh giá cổ phiếu (10.000đ)

Ví dụ cổ phiếu FPT lên kế hoạch trả bằng tiền 20% trong 2023, số tiền thực tế bạn sẽ nhận được là:

Tỷ lệ chi trả cổ tức x mệnh giá cổ phiếu

= 20% x 10.000 = 2.000 đ/cp

Sau đó, nếu muốn tính tỷ suất của FPT, bạn áp dụng công thức:

Số tiền nhận được/ thị giá cổ phiếu

= 2.000 / 82.000 = 2.4%

Đây mới là tỷ suất cổ tức của công ty, bạn có thể so sánh số này với lãi tiền gửi tiết kiệm ngân hàng.

Chính sách chi trả cổ tức bằng cổ phiếu

Với chính sách trả bằng cổ phiếu, doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông mà không mất đi đồng tiền nào.

Lợi nhuận sau thuế sẽ được chuyển đổi thành cổ phiếu và làm tăng vốn điều lệ cho doanh nghiệp. Toàn bộ tiền vẫn sẽ ở lại bên trong doanh nghiệp.

Ví dụ với chính sách bằng cổ phiếu 15% của FPT năm 2022, tương ứng cứ 20 cổ phiếu sẽ nhận được thêm 3 cổ phiếu mới.

Cách tính giá sau điều chỉnh chia cổ tức

Khi chia cổ tức bằng tiền hoặc bằng cổ phiếu sẽ làm giá cổ phiếu thay đổi giảm xuống khiến tổng tài sản không thay đổi.

Công thức tính giá cổ phiếu sau khi chia cổ tức:

P’ = ( P – C) / (1 + m)

Trong đó:

P’: Giá cổ phiếu sau khi điều chỉnh

P: Giá cổ phiếu trước khi thực hiện quyền

C: Cổ tức bằng tiền.

m: Tỷ lệ chia cổ phiếu thưởng, trả cổ tức bằng cổ phiếu. Đơn vị tính %

Ví dụ cổ phiếu FPT đang có giá 82.000 đ/cp quyết định:

• Chia bằng tiền mặt tỷ lệ 20% (tương ứng 2.000 đ/cp)
• Chia bằng cổ phiếu 20% (10 cổ phiếu nhận 2 cổ phiếu mới)
• Trả cổ phiếu thưởng 40% (10 cổ phiếu nhận 4 cổ phiếu mới)

Áp dụng công thức tính, ta được:

P’ = ( P – C) / (1 + m)

P’ = (82.000 – 2.000) / (1 + 20% + 40%) = 50.000 đ/cp

Nếu bạn có 1.000 cổ phiếu FPT giá 82.000 đ/cp tương ứng, tổng tài sản của bạn có giá trị 1.000 x 82.000 =  82 triệu đồng.

Sau khi chia cổ tức, bạn sẽ nhận được:

• Tiền mặt: 2.000 x 1.000 x (1 – 5%) = 1,9 triệu đồng (5% là thuế thu nhập cá nhân)
• Cổ phiếu mới: (20% + 40%) x 1.000 = 600 cổ phiếu

Với giá cổ phiếu mới là 50.000 đ/cp, tổng tài sản của bạn sẽ bằng:

(1000 + 600) x 50.000 + 1,9 triệu đồng = 81.9 triệu ( < 82 triệu đồng ban đầu do phần thuế thu nhập cá nhân bị trừ)

Ý nghĩa của cổ tức

Cổ tức là khoản tiền mà một công ty trả lại cho cổ đông nhằm chia sẻ lợi nhuận mà công ty đạt được, có thể là bằng cổ phiếu hoặc tiền.

Ý nghĩa cổ tức đối với nhà đầu tư

Với nhà đầu tư, cổ tức là quyền lợi mà họ nhận được khi mua cổ phiếu của công ty.

Do đó với nhà đầu tư, cổ tức mang ý nghĩa cực kỳ quan trọng, nó thể hiện công ty thực hiện đúng nghĩa vụ của mình khi dành 1 phần lợi nhuận để trả cho cổ đông.

Tuy nhiên với quan điểm của tôi, việc trả cổ tức sẽ chỉ có ý nghĩa cho cổ đông nếu công ty trả cổ tức bằng tiền!

Bởi nếu trả cổ tức bằng cổ phiếu cũng đồng nghĩa cổ phiếu đó bị pha loãng.

Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) giảm và bạn gần như không thu được lợi ích gì khi sở hữu nhiều cổ phiếu hơn nhưng lại nhận được ít hơn trên mỗi đơn vị cổ phiếu.

Ví dụ, bạn đang nắm giữ 1.000 cổ phiếu A có giá 50.000 đ/cp tương đương tổng giá trị khoảng 50 triệu đồng, EPS 5.000 đ/cp, chỉ số định giá P/E = 10.

Nếu công ty này chia cổ tức 100% bằng cổ phiếu, tức tỷ lệ chia 1:1 (mỗi cổ phiếu nhận 1 cổ phiếu mới)

Sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, bạn sẽ sở hữu:

• 2.000 cổ phiếu, với giá 25.000 đ/cp
• Tổng giá trị tài sản vẫn bằng 50 triệu đồng
• Chỉ số EPS giảm xuống  2.500 đ/cp (số lượng cổ phiếu tăng gấp đôi), chỉ số định giá P/E  không đổi bằng 10 lần.

Ngược lại, nếu chia bằng tiền không làm thay đổi EPS, đồng thời khiến giá cổ phiếu giảm xuống (định giá hấp dẫn hơn) kích thích các nhà đầu tư khác mua vào cổ phiếu.

Cụ thể, nếu doanh nghiệp ở ví dụ trên chia cổ tức bằng tiền tỷ lệ 100% (mỗi cổ phiếu nhận 10.000đ)

Sau khi chia cổ tức tiền, bạn sẽ sở hữu:

• 1.000 cổ phiếu với giá 40.000 đ/cp và 10 triệu đồng tiền mặt (1.000 x 10.000đ)
• Tổng giá trị tài sản vẫn bằng 50 triệu đồng
• Chỉ số tài chính của cổ phiếu sau khi chia cổ tức, EPS không đổi bằng 5.000 đ/cp, chỉ số định giá P/E chỉ còn 8 lần.

Nếu công ty vẫn tiếp tục hoạt động tốt và tiếp tục trả bằng tiền thì mặc dù tổng tài sản của bạn không đổi nhưng thị giá sẽ giảm xuống và định giá ngày càng hấp dẫn các nhà đầu tư khác hơn.

Đây chính là điểm khác biệt của chính sách chia cổ tức tiền so với doanh nghiệp trả bằng cổ phiếu.

Do đó, một doanh nghiệp trả cổ tức đều đặn bằng tiền hằng năm thường rất được lòng các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Ý nghĩa cổ tức đối với doanh nghiệp

Thông thường chủ doanh nghiệp (chủ tịch hội đồng quản trị) sẽ là người nắm giữ phần lớn cổ phiếu, có cùng quyền lợi với các cổ đông nhỏ lẻ.

Tuy nhiên ở đây tôi giả định người đưa ra quyết định về chính sách cổ tức không có cùng lợi ích với các cổ đông nhỏ lẻ để cho bạn dễ hình dung.

Có thể do chủ tịch cầm quá ít cổ phiếu hoặc họ có cách để lấy tiền từ doanh nghiệp mà không cần qua con đường chia cổ tức.

Trong trường hợp này:

Doanh nghiệp sẽ có xu hướng trả cổ tức bằng cổ phiếu và không thích trả bằng tiền cho cổ đông.

Tại sao vậy?

Bởi khi trả cổ tức bằng tiền tức 1 khoản tiền mặt của doanh nghiệp sẽ được trích ra để trả cho cổ đông – tiền đi ra khỏi doanh nghiệp (giảm lợi nhuận chưa phân phối, giảm tiền mặt trên bảng cân đối kế toán).

Ngược lại nếu trả bằng cổ phiếu, doanh nghiệp sẽ được lợi khi tiền ở lại trong doanh nghiệp (giảm lợi nhuận chưa phân phối, tăng vốn điều lệ trên bảng cân đối kế toán).

Thường thì những doanh nghiệp thiếu minh bạch trong quản trị sẽ thường lựa chọn cách chia bằng cổ phiếu sau đó dùng tiền mặt của công ty đi làm nhiều hoạt động khác, thay vì thực hiện nghĩa vụ với cổ đông.

So sánh trả cổ tức tiền và trả bằng cổ phiếu

Trả bằng cổ phiếu hay bằng tiền mặt đều có ưu – nhược điểm riêng:

	Với nhà đầu tư	Với doanh nghiệp
Trả cổ tức bằng tiền mặt	Tổng tài sản không đổi	Tiền ra khỏi doanh nghiệp
	Nhà đầu tư sẽ được nhận tiền mặt trực tiếp	Mất một khoản tiền đáng kể để trả cho cổ đông
	Cổ phiếu có định giá cổ phiếu hấp dẫn hơn	Có khả năng triệt tiêu nguồn lực tăng trưởng nếu chi trả quá nhiều
	Đóng thuế nhu nhập cá nhân 5% lúc nhận cổ tiền
Trả cổ tức bằng cổ phiếu	Tổng tài sản không đổi	Tiền ở lại doanh nghiệp
	Tăng số lượng sở hữu cổ phiếu	Tăng vốn điều lệ
	Cổ phiếu bị pha loãng, định giá không thay đổi
	Đóng thuế nhu nhập cá nhân 5% lúc bán cổ tức cổ phiếu

Trên thực tế có nhiều doanh nghiệp chia cổ tức bằng tiền quá nhiều, vượt quá khả năng chi trả bền vững của doanh nghiệp.

Do đó khi tìm hiểu về cổ tức thì tỷ lệ chi trả chắc chắn là kiến thức bạn cần biết.

Tỷ lệ chi trả cổ tức là gì?

Tỷ lệ chi trả là tỷ lệ phần trăm lợi nhuận sau thuế được dành ra để chi trả cổ tức tiền cho cổ đông.

Tỷ lệ chi trả được tính bằng:

Tỷ lệ chi trả = Cổ tức trên trên mỗi đơn vị cổ phiếu / Lợi nhuận trên mỗi đơn vị cổ phiếu (EPS)

Ví dụ FPT đã trả cổ tức tiền 2.000 đ/cp từ lợi nhuận kinh doanh năm 2022…

Với EPS năm 2022 của FPT là 4.840 đ/cp, như vậy tỷ lệ chi trả cổ tức của FPT sẽ bằng: 2.000/4.840 = 41.3%

Tỷ lệ chi trả cổ tức bao nhiêu là hợp lý?

Mỗi doanh nghiệp sẽ có một chính sách chi trả khác nhau, tùy khả năng tăng trưởng của doanh nghiệp đó.

Trên lý thuyết:

• Nếu doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, họ sẽ có xu hướng chia cổ tức bằng cổ phiếu
• Nếu doanh nghiệp không còn khả năng tăng trưởng, công ty sẽ tích cực chi trả cổ tức tiền cho cổ đông

Warren Buffett thường ưu tiên việc tái đầu tư lợi nhuận trở lại vào công ty, tức công ty hạn chế trả bằng tiền.

Ông tin rằng nếu công ty có thể sử dụng lợi nhuận để tạo ra lợi ích lớn hơn cho cổ đông thông qua việc đầu tư vào các dự án mở rộng, mua lại cổ phiếu hoặc tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận, thì đây là một lựa chọn tốt hơn so với việc trả cổ tức.

Tuy nhiên việc giữ lại lợi nhuận (trả bằng cổ phiếu) chỉ hiệu quả khi số tiền đó được sử dụng thực sự hiệu quả.

Theo kinh nghiệm của tôi, đa số các công ty ở thị trường chứng khoán Việt Nam đều khá lạm dụng việc chia cổ tức bằng cổ phiếu.

Tôi thường yêu thích những cổ phiếu có dòng tiền khỏe và có thể cân bằng hài hòa lợi ích giữa cổ đông và doanh nghiệp như FPT.

Họ chia 41% lợi nhuận và giữ lại 59% để tái đầu tư phát triển, tỷ lệ tương đối cân bằng.

Ngày giao dịch không hưởng quyền

Để biết khi nào chúng ta nhận được cổ tức, bạn cần biết khái niệm về ngày giao dịch không hưởng quyền.

Ngày giao dịch không hưởng quyền là ngày giao dịch mà người mua cổ phiếu trở thành cổ đông của công ty nhưng không có quyền liên quan đến các cổ phiếu họ nắm giữ (quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, quyền tham gia đại hội đồng cổ đông…).

Mục đích của ngày này là để chốt danh sách cổ đông sở hữu cổ phiếu của công ty.

Theo đó, để được hưởng cổ tức:

Bạn cần mua cổ phiếu trước ngày giao dịch không hưởng quyền tối thiểu 1 ngày

Bởi vì bản chất khi bạn mua cổ phiếu, sẽ cần thời gian T+2 để cổ phiếu của bạn về tài khoản.

Ví dụ:

1. Bạn mua cổ phiếu vào ngày thứ 2 (T+0) , ngày giao dịch cuối cùng hưởng quyền
2. Tới ngày hôm sau (T+1) – Thứ 3 là ngày giao dịch không hưởng quyền, cổ phiếu của bạn chưa về tài khoản
3. Tới thứ 4 (T+2) gọi là ngày đăng ký cuối cùng, chốt số cổ đông, lúc này cổ phiếu của bạn đã về tài khoản

Ngày thanh toán thường là sau ngày đăng ký cuối cùng 1 tháng, tuy nhiên không có lịch ấn định khi nào cổ tức mới về tài khoản.

Cổ tức ưu đãi là gì?

Cổ tức ưu đãi là phần cổ tức được trả cho cổ phiếu ưu đãi. Trong đó cổ tức ưu đãi thường là những quyền lợi đặc biệt, có thể kể tới như:

• Quyền nhận cổ tức ưu tiên: Cổ đông cổ phiếu ưu đãi có quyền nhận cổ tức ưu tiên trước cổ đông cổ phiếu thường.
  Cổ tức của cổ phiếu ưu đãi thường có mức cố định hoặc tính theo tỷ lệ phần trăm của giá trị cổ phiếu.
• Quyền ưu tiên trong trường hợp phá sản: Nếu công ty phá sản, cổ đông cổ phiếu ưu đãi sẽ được ưu tiên nhận lại vốn đầu tư trước cổ đông cổ phiếu thường
• Quyền ưu đãi biểu quyết: Số phiếu biểu quyết của cổ phiếu ưu đãi này sẽ nhiều hơn số phiếu biểu quyết của cổ phiếu phổ thông.
  1 cổ phiếu ưu đãi biểu quyết sẽ tương ứng với 10 phiếu biểu quyết chẳng hạn.

Cổ tức cổ phiếu ưu đãi xem ở đâu?

Bạn có thể xem cổ tức ưu đãi trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp!

Ví dụ Công ty cổ phần Thành Thành Công – Biên Hòa (Mã: SBT) đã phát hành 21,6 triệu cổ phiếu ưu đãi quyền chuyển đổi và ưu đãi cổ tức cố định 12% vào năm 2019.

Bạn hoàn toàn có thể xem trong báo cáo tài chính hợp nhất có kiểm toán (bán niên hoặc cuối năm) của doanh nghiệp, để kiểm tra xem công ty có đang trả cổ tức ưu đãi hay không.

Chiến lược đầu tư ăn cổ tức tiền trong chứng khoán

Hiện nay có rất nhiều chiến lược đầu tư đang được sử dụng và đều ít nhiều mang lại hiệu quả, lợi nhuận cho nhà đầu tư trong một vài trường hợp nhất định.

Một số nhà đầu tư lựa chọn lướt sóng trên thị trường với hi vọng sẽ kiếm thêm nguồn lợi nhuận nhanh chóng, nhưng…

Vẫn có người lại muốn đầu tư dài hạn với tâm thế “chậm mà chắc, ăn chắc mặc bền”.

Và chiến lược đầu tư cổ phiếu ăn cổ tức tiền là 1 trong những chiến lược được nhiều nhà đầu tư dài hạn lựa chọn và theo đuổi.

Theo đó, tôi chọn ra 5 tiêu chí mà doanh nghiệp đầu tư nên có:

• Lựa chọn những ngành nghề kinh doanh ổn định hoặc có tiềm năng tăng trưởng trong tương lai
• Thu nhập và Dòng tiền ổn định
• Ban lãnh đạo, quản trị điều hành ổn định, liêm chính (nhận cổ tức đồng hành lâu dài)
• Khả năng duy trì việc chi trả
• Cổ phiếu cần có thanh khoản

Bạn có thể tham khảo thêm Bộ lọc cổ phiếu cổ tức cao, ổn định của Simplize:

Rất nhiều cổ phiếu có tỷ suất cao, hoạt động ổn định mà bạn nên quan tâm.

Kết luận

Là khoản lợi nhuận trả cho mỗi cổ phần, bằng tiền mặt hoặc tài sản khác từ nguồn lợi nhuận sau thuế của công ty.

Lượng chi trả sẽ được quyết định tại đại hội cổ đông thường niên hằng năm.

Có 2 cách trả cổ tức cho cổ đông:

• Trả bằng tiền: Tiền ra khỏi doanh nghiệp, có lợi cho cổ đông nhiều hơn
• Trả bằng cổ phiếu: Tiền ở lại doanh nghiệp, có lợi cho doanh nghiệp nhiều hơn

Dù trả bằng tiền hay cổ phiếu đều làm tổng tài sản của bạn không đổi.

Tuy nhiên, trả bằng tiền sẽ giúp định giá cổ phiếu rẻ hơn, hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư khác.

Nếu muốn nhận cổ tức của doanh nghiệp, bạn cần mua cổ phiếu trước ngày giao dịch không hưởng quyền ít nhất 1 ngày.