Chứng khoán là gì? Tại sao nên đầu tư chứng khoán

Đã dấn thân vào con đường đầu tư, chứng khoán là một trong những khái niệm đầu tiên bạn cần nắm rõ.

Có 1 sự thật là…

Ở Việt Nam, mỗi khi nói về đầu tư chứng khoán đa phần mọi người sẽ nghĩ tới đầu tư cổ phiếu.

Tuy nhiên, chứng khoán rộng hơn rất nhiều và cổ phiếu chỉ là 1 trong số đó.

Chính vì thế, việc nắm rõ khái niệm này sẽ giúp bạn có cái nhìn bao quát hơn khi đầu tư chứng khoán.

Vậy…

Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là một loại tài sản, là một bằng chứng xác thực quyền sở hữu cũng như lợi ích hợp pháp của người nắm giữ chứng khoán đối với một phần tài sản hay phần vốn của tổ chức phát hành chứng khoán đó.

Tương tự như khi bạn sở hữu một lô đất.

Bìa đất sẽ là bằng chứng chứng minh lô đất đó là của bạn và bạn có quyền sử dụng lô đất đó để xây nhà, bán hoặc chuyển nhượng lại cho người khác.

Chính vì vậy, để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư, chứng khoán ra đời như một minh chứng để chứng minh rằng…

…nhà đầu tư có quyền và lợi ích khi nắm giữ loại chứng khoán do tổ chức đó phát hành và đương nhiên những quyền và lợi ích đó sẽ được pháp luật bảo hộ.

Đặc điểm của chứng khoán

Về cơ bản, chứng khoán có những đặc điểm sau:

• Tính sinh lời
• Tính thanh khoản
• Tính rủi ro

#1. Tính sinh lời

Một trong những lý do khiến đây là nơi được nhiều nhà đầu tư quan tâm đó chính là tính sinh lời.

So với lãi suất ngân hàng hiện nay, chứng khoán có khả năng sinh lời tốt hơn.

#2. Tính rủi ro

Bạn đồng ý không, mọi thứ trên đời này đều có rủi ro và đương nhiên khi chúng ta mang tiền đi đầu tư, rủi ro là điều không thể tránh khỏi.

Do đó, việc xác định được khẩu vị đầu tư của bản thân (khả năng chấp nhận rủi ro) là vô cùng quan trọng.

Mỗi loại chứng khoán sẽ có mức độ rủi ro khác nhau do vậy, khi đầu tư bạn nên dành thời gian để nghiên cứu đâu là loại tài sản phù hợp với túi tiền và khẩu vị đầu tư của bạn.

#3. Tính thanh khoản

Khi nhắc đến thanh khoản, người ta sẽ nghĩ đến khả năng chuyển đổi từ một loại tài sản sang tiền và ngược lại.

Bạn biết đấy, với mỗi loại chứng khoán khác nhau, tính thanh khoản đương nhiên cũng sẽ khác nhau.

Tuy nhiên, so với các tài sản khác thì chứng khoán có tính thanh khoản cao hơn và điều này được thể hiện qua khả năng chuyển đổi sang tiền cao ở trên thị trường.

Phân loại chứng khoán

Căn cứ theo khoản 1 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 quy định chứng khoán là tài sản, bao gồm:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
• Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
• Chứng khoán phái sinh;
• Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

Dựa theo mức độ quan tâm, chứng khoán được quan tâm nhiều nhất đó là: Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ.

Những loại còn lại thì ít phổ biến hơn và được gọi là nhóm chứng khoán phái sinh.

Cổ phiếu là gì?

Theo Khoản 2, Điều 4 của Luật Chứng khoán năm 2019:

Cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.

Chỉ có công ty cổ phần mới được phát hành cổ phiếu và khi bạn sở hữu cổ phiếu của một công ty, bạn sẽ trở thành cổ đông của công ty đó…

…và khi bạn là một cổ đông, cổ phiếu chính là bằng chứng duy nhất chứng minh số tiền bạn đã đầu tư và nó là minh chứng bảo vệ quyền cũng như lợi ích của bạn trong công ty phát hành.

Để tìm hiểu cổ phiếu một cách cụ thể và rõ ràng hơn, bạn có thể đọc bài viết sau của Simplize:

• Cổ phiếu là gì? Tham gia đầu tư cổ phiếu như thế nào?

Trái phiếu là gì?

Theo Khoản 3 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019:

Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.

Cụ thể hơn thì trái phiếu là loại chứng khoán chứng nhận nghĩa vụ nợ của tổ chức phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu một khoản tiền cụ thể, trong một khoảng thời gian xác định với một mức lãi suất đã xác định trước.

Nghĩa là, Khi bạn sở hữu trái phiếu, bạn sẽ trở thành chủ nợ của tổ chức phát hành…

…Tổ chức phát hành phải có nghĩa vụ phải trả cả nợ cho bạn bao gồm: gốc và lãi trong khoảng thời gian đã xác định trước.

Ví dụ:

Công ty cổ phần tập đoàn HTV Việt Nam phát hành trái phiếu với:

• Mệnh giá: 1.000.000 VND
• Kỳ hạn trái phiếu: 5 năm
• Lãi suất trái phiếu: 10,5%

Vây, nếu bạn sở hữu 100 trái phiếu của HTV thì…

Sau 5 năm, HTV có nghĩa vụ phải trả cho bạn số tiền gốc là 100 triệu VND. Đồng thời, mỗi năm HTV phải trả cho bạn 10 triệu 500 nghìn tiền lãi.

Chứng chỉ quỹ là gì?

Theo khoản 4 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019:

Chứng chỉ quỹ là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán.

Bạn cần phải mua chứng chỉ quỹ để đầu tư vào các quỹ đầu tư.

Một số bài viết về quỹ đầu tư bạn nên đọc:

• Quỹ đầu tư là gì? Cách lựa chọn quỹ đầu tư (Hiệu quả nhất)
• Quỹ cổ phiếu là gì? Top 5 quỹ cổ phiếu tốt nhất (2023)
• Quỹ ETF là gì? Top 11 quỹ ETF ở Việt Nam (2023)

Chứng khoán phái sinh là gì?

Theo Khoản 9 Điều 4 của Luật Chứng khoán 2019:

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

Có một sự thật là:

Giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở.

Tài sản cơ sở đó, có thể là:

• Cổ phiếu
• Trái phiếu
• Chỉ số chứng khoán
• Ngoại tệ,…

Ví dụ:

Ông A mua hợp đồng chứng khoán phái sinh trên cổ phiếu của công ty ABC với giá trị tài sản cơ bản là 10.000 cổ phiếu. Hợp đồng này có thời hạn một tháng và giá trị tại thời điểm bắt đầu là 10 triệu đồng.

Trong thời gian nắm giữ, nếu giá cổ phiếu của công ty ABC tăng lên thì giá trị của hợp đồng cũng sẽ tăng lên. Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu của công ty ABC thì giá trị của hợp đồng cũng sẽ giảm.

Lúc này, ông A có thể bán lại hợp đồng để thu lợi / cắt lỗ hoặc giữ đến hết thời hạn của hợp đồng.

Chính vì thế, với chứng khoán phái sinh:

Nhà đầu tư có thể đầu tư vào một tài sản mà không cần thực sự phải sở hữu tài sản đó, họ chỉ cần đặt cược vào giá trị của tài sản đó trong tương lai thông qua các hợp đồng.

Vai trò của chứng khoán đối với nền kinh tế

Một nền kinh tế được vận hành bởi 4 đối tượng chính:

• Chính phủ: Người tạo ra luật, chính sách cho quốc gia của mình để những đối tượng còn lại được sống và phát triển
• Các tổ chức tài chính: Được xem là trái tim của chính phủ, các tổ chức tài chính là nơi giúp chính phủ điều tiết nguồn tiền của quốc gia, ai thiếu tiền, thừa tiền thì cứ đến đây
• Doanh nghiệp: Nhân tố thúc đẩy nền kinh tế, tạo ra của cải, tạo ra công ăn việc làm cho người dân
• Người dân: Nhân tố nuôi sống doanh nghiệp và cả quốc gia

Đây là công cụ giúp các công ty cơ hội có tiền để sống, để hoạt động và phát triển bằng cách phát hành cổ phiếu và trái phiếu.

Ví dụ:

Doanh nghiệp A cần vốn để mở rộng quy mô sản xuất. Ngoài lựa chọn vay từ các tổ chức tài chính và chính phủ…

…họ có thể gọi vốn từ người dân hoặc các đối tượng khác bằng cách phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu.

Lúc này, người dân có tiền nhãn rỗi thì có thể đầu tư vào các doanh nghiệp để kiếm lời và doanh nghiệp thì sẽ có thêm vốn để hoạt động kinh doanh.

Do đó, việc chứng khoán ra đời sẽ giúp dòng tiền trong nền kinh tế vận động hiệu quả hơn vì nó là công cụ giúp kết nối những đối tượng có tiền với những đối tượng cần tiền.

Thị trường chứng khoán là gì?

Về cơ bản, thị trường chứng khoán được hiểu như sau:

Đây là nơi diễn ra các hoạt động phát hành, giao dịch mua bán các loại chứng khoán.

Nói như vậy thì cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ,.. được mua đi, bán lại trên thị trường chứng khoán.

Đọc thêm: Thị trường chứng khoán là gì? Có nên đầu tư chứng khoán?

Vai trò của thị trường chứng khoán

5 vai trò bạn cần biết:

• Huy động vốn đầu tư
• Tạo môi trường đầu tư cho công chúng
• Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán
• Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp
• Tạo môi trường để Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô

Nếu bạn muốn nắm lòng mọi thứ về thị trường chứng khoán, hãy đọc bài viết sau trên Simplize Learn:

• Thị trường chứng khoán là gì? Có nên đầu tư chứng khoán?

Các loại chỉ số chứng khoán

Chỉ số chứng khoán là một con số phản ánh tình hình của thị trường chung. Bạn cần biết các chỉ số này để nắm bắt thị trường đang hoạt động như thế nào.

• VN-INDEX: chỉ số mô phỏng biến động giá của toàn bộ các công ty được niêm yết trên HOSE.
• VN30: chỉ số mô phỏng biến động giá của 30 công ty có vốn hóa và tính thanh khoản lớn nhất trên HOSE.
• HNX-INDEX: chỉ số mô phỏng biến động giá của toàn bộ các công ty được niêm yết trên HNX.
• HNX30: chỉ số mô phòng biến động giá của 30 công ty có vốn hóa và tính thanh khoản lớn nhất trên HNX.
• UPCOM: chỉ số mô phỏng biến động giá của toàn bộ các công ty được niêm yết trên UPCOM.
• VNFIN LEAD: chỉ số mô phỏng biến động về giá của các cổ phiếu đầu ngành tài chính  với vốn hóa và thanh khoản lớn.
• VN DIAMOND: chỉ số mô phỏng biến động giá của các cổ phiếu Kim Cương (tầm 20 – 30 cổ phiếu) của Việt Nam, chỉ số này được xây dựng và quản lý bởi Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM cuối năm 2019.

Đọc thêm: Chỉ số chứng khoán là gì? 9 chỉ số chứng khoán cần biết

Có nên đầu tư chứng khoán không?

Có một chân lý không bao giờ thay đổi, đó là:

Muốn giàu là phải đầu tư

Bạn thấy gì trong ở danh sách sau:

Top 10 người giàu nhất thế giới năm 2023	Tài sản	Có đầu tư
1. Bernard Arnault	211 tỷ USD	x
2. Elon Musk	180 tỷ USD	x
3. Jeff Bezos	114 tỷ USD	x
4. Larry Ellison	107 tỷ USD	x
5. Warren Buffett	106 tỷ USD	x
6. Bill Gates	104 tỷ USD	x
7. Michael Bloomberg	94,5 tỷ USD	x
8. Carlos Slim Helu	93 tỷ USD	x
9. Mukesh Ambani	83,4 tỷ USD	x
10. Steve Ballmer	80,7 tỷ USD	x

Có phải không có bất kỳ một vị tỷ phú nào không mang tiền đi đầu tư.

Vì sao?

Họ hiểu rất rõ, đầu tư là một trong những cách tốt nhất để tiền đẻ ra tiền.

Do vậy, nếu muốn tăng thu nhập và tiến gần tới mục tiêu tự do tài chính thì đầu tư là con đường nhất định phải trải qua.

Theo thống kê của quỹ đầu tư Dragon Capital, ta có thể thấy ở bất kì khung thời gian 5 năm, 10 năm hay 21 năm, đầu tư vào thị trường chứng khoán luôn đem lại lợi nhuận vượt trội.

Chỉ cần bạn biết cách lựa chọn đúng cổ phiếu thì đây là kênh đầu tư có thể đem lại cho bạn mức lợi nhuận không tưởng.

Vậy làm sao để kiếm được tiền từ lĩnh vực này?

Hãy trang bị kiến thức cho bản thân

Khi bạn đủ giỏi bạn sẽ biết doanh nghiệp nào chất lượng, khi bạn đủ giỏi bạn sẽ biết được thời điểm nào nên xuống tiền đầu tư, khi bạn đủ giỏi bạn sẽ biết nắm bắt thế thời và khi bạn đủ giỏi,…

…Bạn sẽ biết học, quan sát và thực hành là cách nhanh nhất để bạn đầu tư hiệu quả hơn.

Còn nếu bạn chưa biết nên bắt đầu học từ đâu, hãy học 2 khoá học đầu tư thực chiến hoàn toàn miễn phí được đánh giá 5 sao bởi hơn 2000 học viên trên Simplize Learn.

• Khoá học 1: Đầu tư chứng khoán từ A – Z (Cơ bản)
• Khoá học 2: Đầu tư chứng khoán từ A – Z (Thực chiến)

Kết luận

Tóm lại, có rất nhiều loại chứng khoán khác nhau và mỗi loại sẽ có những đặc điểm cùng với mức độ rủi ro không giống nhau.

Đầu tư chưa bao giờ là chuyện dễ, kiên trì trau dồi kiến thức chính là con đường nhanh nhất giúp bạn hiểu rõ cách vận hành của thị trường.

Tham khảo thêm:

• Cần bao nhiêu tiền để đầu tư chứng khoán?
• 5 sai lầm đầu tư mà nhà đầu tư F0 hay gặp phải (Bạn cần biết để tránh)
• Mở tài khoản chứng khoán NHANH (chưa đến 3 phút)

Simplize – Make investing simple

Chúc bạn đầu tư thành công.